Περί των αφορμών
ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗΣ
Η Συγγραφική με τη μορφή σεμιναριακού μαθήματος διδάσκεται για πρώτη φορά σε Ελληνικό Πανεπιστήμιο από το Τμήμα της Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας την άνοιξη του 1996 και έχει συμπληρώσει μια δεκάχρονη πορεία εξερεύνησης της δημιουργικής έκφρασης των φοιτητών που το έχουν παρακολουθήσει.
Στόχος του μαθήματος είναι η ευαισθητοποίηση των φοιτητών σε πολλές πλευρές της δημιουργικής γραφής, καθώς και η όξυνση της κριτικής τους σκέψης. Οι ποικίλλεις διαστάσεις της γραφής—η αναζήτηση ενός θέματος, η καλλιέργεια ενός προσωπικού ύφους, η επιλογή και δημοσίευση ενός κειμένου, η έκδοση ενός βιβλίου και η κριτική του—φανερώνονται μέσα από τις συζητήσεις των φοιτητών με διακεκριμένους έλληνες και ξένους συγγραφείς, εκδότες, κριτικούς και άλλους εκπροσώπους των επαγγελματικών κλάδων που συνεπικουρούν στην κοινωνική διαδικασία της ανάπτυξης και στήριξης της δημιουργικής γραφής.
Προϊόν του μαθήματος αποτελεί το περιοδικό α-φορμές το οποίο παρουσιάζει ετησίως τα καλύτερα ποιήματα, διηγήματα και θεατρικά έργα των φοιτητών τα οποία επιμελείται η καθηγήτρια Λιάνα Σακελλίου. Το σεμινάριο της Συγγραφικής διδάσκεται από την καθηγήτρια του Τμήματος Λιάνα Σακελλίου (ποίηση, διήγημα). Το εαρινό εξάμηνο του 2005 το σεμινάριο δίδαξε η καθηγήτρια Ελένη Χαβιαρά-Κεχαίδου (θέατρο). Τέλος, το εαρινό εξάμηνο του 200 η αμερικανίδα Fulbrighter Catherine Rogers δίδαξε θεατρικό μονόλογο.
Παρακολουθήστε το video με την παρουσίαση των αφορμών πατώντας εδώ.
ΤΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΤΟ ΤΑΓΦ
Το μάθημα της συγγραφικής ή όπως συνήθως το αποκαλούν δημιουργική γραφή, έχει από παλιά καθιερωθεί στα περισσότερα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών της Αμερικής και της Βρετανίας. Στην Ελλάδα το Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών είναι το πρώτο που συμπεριέλαβε το μάθημα αυτό στο προπτυχιακό του πρόγραμμα σπουδών.
Η συγγραφική με τη μορφή σεμιναριακού μαθήματος διδάσκεται από την άνοιξη του 1996 και έχει συμπληρώσει μια δωδεκάχρονη πορεία εξερεύνησης της δημιουργικής έκφρασης των φοιτητών και των φοιτητριών που το έχουν παρακολουθήσει. Είναι μια μέθοδος που παροτρύνει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες να ενεργοποιήσουν τις δεξιότητες που έχουν αποκτήσει στα τέσσερα έτη των σπουδών τους, τις γνώσεις που έχουν κατακτήσει για την λογοτεχνία και για τις σχετικές θεωρητικές και κριτικές προσεγγίσεις, αλλά και τις ιδιαίτερες δυνατότητές τους, αυτό που ονομάζουμε ταλέντο.
Στόχος του μαθήματος είναι η ευαισθητοποίηση των φοιτητών και των φοιτητριών σε πολλές πλευρές της δημιουργικής γραφής, καθώς και η όξυνση της κριτικής τους σκέψης. Οι ποικίλλες διαστάσεις της γραφής—η αναζήτηση του θέματος, η καλλιέργεια του προσωπικού ύφους, η επιλογή και δημοσίευση ενός κειμένου, η έκδοση ενός βιβλίου και η κριτική του—φανερώνονται μέσα από τις συζητήσεις των φοιτητών και των φοιτητριών με διακεκριμένους Έλληνες και ξένους συγγραφείς, εκδότες, κριτικούς και άλλους εκπροσώπους των επαγγελματικών κλάδων που συνεπικουρούν στην κοινωνική διαδικασία της ανάπτυξης και στήριξης της δημιουργικής γραφής. Αυτή η εξωστρεφής πνοή της εκφραστικής πράξης που διαχέεται στην κοινωνία υποδηλώνει, αντίστοιχα, και την εσωτερική ολοκληρωτική δέσμευση του ατόμου στην υπηρεσία της συγγραφικής διαδικασίας, για την οποία η παρουσία των διαφόρων προσκεκλημένων ομιλητών έχει σκοπό να λειτουργήσει ως ερέθισμα.
Tο σεμινάριο της Συγγραφικής διδάσκεται από την καθηγήτρια του Τμήματος Λιάνα Σακελλίου-Σουλτς (ποίηση, διήγημα) και την άνοιξη του 2009 από την Αμερικανίδα θεατρική συγγραφέα και ηθοποιό Catherine Rogers (θέατρο). Την άνοιξη του 2000 το σεμινάριο δίδαξε η θεατρική συγγραφέας και ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Ελένη Χαβιαρά-Κεχαΐδου η οποία και στήριξε το σεμινάριο καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
α-φορμές
Προϊόν του μαθήματος της συγγραφικής αποτελεί το ετήσιο περιοδικό α-φορμες το οποίο παρουσίασε τα καλύτερα ποιήματα, διηγήματα και θεατρικά έργα των φοιτητών και των φοιτητριών τα οποία επιμελήθηκε η καθηγήτρια Λιάνα Σακελλίου-Σουλτς.
Σε κάθε τεύχος των α-φορμων οι φοιτητές και οι φοιτήτριες προσέφεραν ένα δικό τους εορτασμό στην τέχνη της γραφής: επικαλέστηκαν τη μούσα της γραφής, της αφιερώθηκαν και την ανανέωσαν. Προσέφεραν τα καλύτερα δημιουργήματά τους μέσα από μία ποικιλία θεμάτων και προβληματισμού που απαντούν στα δικά τους ερωτήματα, ερωτήματα που τους απασχόλησαν κυρίως στα πρώτα μαθήματα του σεμιναρίου της συγγραφικής: Για ποιο πράγμα γράφω; Ή, πώς επιλέγω το θέμα μου;
Μελετήθηκαν διαφορετικά κείμενα σημαντικών συγγραφέων, συζητήθηκαν τα «ειδικά εφφέ» τους και ζητήθηκαν δείγματα γραφής από τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που γνώριζαν καλά ότι θα αποτελέσουν και οι ίδιες θέμα για συζήτηση. Έτσι αν οι φοιτητές και οι φοιτήτριες δεν αισθάνονταν ότι έπρεπε να γράψουν για σημαντικές εμπειρίες τις οποίες ποτέ δεν είχαν, μπορούσαν να παραδεχτούν τις δικές τους εμπειρίες ή άλλες που μπορούσαν να τις φανταστούν και έστρεψαν την προσοχή τους στο μετασχηματισμό του περιεχομένου, όπως ένας γλύπτης διαλέγει μια στάση για το μοντέλο του, ένα χώρο, μία έκφραση και σφυρηλατεί την πέτρα για να παρουσιάσει μια νέα όψη. Σε αυτή τη φάση στη διαδικασία της συγγραφής, που ίσως επαναλαμβάνεται στην πράξη από κάθε συγγραφέα, το πρόβλημα δεν είναι να βρεθεί το κατάλληλο μοντέλο, ακόμα ούτε η πέτρα, αλλά το πώς να σφυρηλατηθεί σε τέχνη μια νέα όψη ενός συμβάντος. Μήπως αυτό δεν είναι το μπλοκάρισμα του συγγραφέα, η άσπρη σελίδα, η κενή οθόνη του υπολογιστή;
Στο σεμινάριο της συγγραφικής διακεκριμένοι συγγραφείς και ποιητές μίλησαν στους φοιτητές και στις φοιτήτριες, όχι επειδή μπορούσαν να επιλύσουν τα προβλήματα που σχετίζονται με την επιλογή ενός θέματος και του ανάλογού του ύφους, αλλά επειδή με το να είναι παρόντες οι φοιτητές όταν ένας συγγραφέας προσφέρει τη δική του κατάθεση στη διαδικασία, μπορούν ν’ αρχίσουν να φαντάζονται ότι βρίσκονται και αυτοί στην ίδια θέση και προσφέρουν στους εαυτούς τους τη δική τους μαρτυρία σχετικά με αυτό που αναγνωρίζουν ότι είναι η συγγραφική διαδικασία.
Στα 9 τεύχη των αφορμων, οι φοιτητές και οι φοιτήτριες παρουσίασαν τις απαντήσεις τους στο ερώτημα τί σημαίνουν για μένα οι αφορμές. Επιπλέον, εγγράφοντας τους εαυτούς τους απέκτησαν την ελευθερία και το θάρρος να αναρωτηθούν πάλι όταν αρχίζουν να γράφουν, τι είναι γραφή; Ποιες είναι οι αφορμές μέσα μου; Και την επόμενη φορά ίσως αναρωτηθούν εκ νέου. Μαθαίνουμε να γράφουμε γράφοντας, μονάχα μέσα από την προσπάθεια μπορούμε να θυμηθούμε αυτό που ασυνείδητα είχαμε υποθέσει ότι ήταν η γραφή.
Καθώς καλούμεθα να «παιδευτούμε» όχι για να μάθουμε περί της λογοτεχνίας, αλλά για να καταλάβουμε πώς γίνεται η λογοτεχνία, αποκτάμε περισσότερα εφόδια προκειμένου να την αξιολογήσουμε κριτικά, να τη διδάξουμε, ή και να τη χρησιμοποιήσουμε σε ένα μάθημα ελληνικής ή ξένης γλώσσας. Η Φιλοσοφική Σχολή δεν κατασκευάζει απλά δασκάλους, εκπαιδεύει άτομα που να μπορούν να σκέπτονται, να απολαμβάνουν τη λειτουργία της γλώσσας και να τη χρησιμοποιούν δημιουργικά, που να τέρπονται με το λόγο της λογοτεχνίας επειδή μπορούν να εκτιμήσουν την αξία του, έτσι συμβάλλουν στον πολιτισμό μας, όχι μόνο διδάσκοντας προϊόντα λόγου αλλά και δημιουργώντας καλλιτεχνικό λόγο όταν θέλουν και μπορούν. Επομένως: αν εκπαιδεύουμε λογοτέχνες; Γιατί όχι λοιπόν και λογοτέχνες!
μορφές Α
Το βιβλίο που έχει τον αναγραμματισμένο, από τη λέξη «α-φορμες», τίτλο μορφές Α παρουσιάζει τα καλύτερα έργα των φοιτητών/τριών τα οποία, από το 1996 έως το 2006, συμπεριελήφθησαν στο περιοδικό α-φορμες. Η έκδοση του βιβλίου χρηματοδοτήθηκε από το «Πρόγραμμα Εκσυγχρονισμού, Διεύρυνσης και Υποστήριξης Αγγλικών Σπουδών» (Π.Ε.Δ.Υ.Α.Σ.), το οποίο υλοποιήθηκε στο Τμήμα μας.
Τα κείμενα που ανθολογούνται στις μορφές Α, εμπεριέχουν κάτι από το χαρακτήρα της εποχής μας που διαμορφώνει τόσο τον ιδεολογικό προβληματισμό των συγγραφέων τους όσο και τις εκφραστικές τους επιλογές. Έντεχνο, φυσικά, αλλά και όριο που τίθεται στη γνώση ότι η δημιουργική γραφή είναι η διαπραγμάτευση μεταξύ του απαραίτητου τεχνάσματος και αυτού που αναδεύεται πρώτο στον πυρήνα του μυαλού μας. Μας αποκαλύπτεται ένα πολιτιστικό κείμενο νέων δημιουργών και μέσα από αυτό η ανταποκρισιμότητά τους στη γλώσσα, η εμπειρία τους, η ικανότητά τους για ενδοσκόπηση, η φανταστική τους ζωή, η δύναμη της ανάμνησής τους, οι αναγνώσεις τους που είναι διαποτισμένες με τις ερμηνείες και τη διδασκαλία όλων των συναδέλφων στα τέσσερα χρόνια των σπουδών τους στο Τμήμα μας.
Ελπίζουμε και πιστεύουμε πως τα κείμενα αυτά θα έχουν αξία και για τους αναγνώστες τους. Αν όχι ως αναπροσαρμογή της πορείας προς την κατεύθυνση του συγγραφέα, τότε ως έμπνευση για μια αντίστοιχη προσπάθεια μεταστροφής του εσώτερου εγώ προς τα έξω—κάτι που ουσιαστικά ενδυναμώνει την εσωτερική μας ζωή. Εάν είναι όντως αλήθεια ότι αμφότεροι συγγραφέας και αναγνώστης είναι ισοδύναμοι παράγοντες μιας καθολικής διαδικασίας, τότε η δημιουργική γραφή μπορεί να θεωρηθεί ως μια διαδικασία που συνεχίζει να δρα και να επιδρά πολύ πέρα από τις αρχικές προθέσεις του συγγραφέα. Στο βαθμό που τα παρακάτω κείμενα θα πορευτούν σ' αυτή τη διαδικασία θα συνεχίζει και η πίστη μας στην τέχνη της δημιουργικής γραφής να βρίσκει δικαίωση και μαρτυρία.